Zuidbarge wordt, voor zover we kunnen nagaan, voor het eerst schriftelijk vermeld in een oorkonde van 5 mei 1362. Deze oorkonde is weliswaar verloren gegaan, maar we weten van het bestaan, omdat deze oorkonde op 28 december 1600 nauwkeurig is overgeschreven op een document dat zich nog in het Drents archief bevindt.
In die tijd was Zuidbarge een verzameling van erven “buerscap to Berghe”, deels eigendom van de bisschop van Utrecht, deels van het klooster Ter Apel. De bisschop leende de landerijen en erven uit aan de lokale adel, die op hun beurt een vorm van pacht oplegden aan de erfbewoners. Rond 1628 heeft de bisschop al zijn eigendommen moeten overdragen aan de wereldlijke overheid, waardoor de bevoorrechte positie voorbij was voor de adel. Ook speelde de kerk van Gasselte een rol in het opleggen van een jaarlijkse roggepacht aan de erfbewoners die zo’n 500 jaar heeft geduurd. Onder het regiem van de Fransen werd in 1798 het leenstelsel vervallen verklaard en werden de bezittingen aan de boeren verkocht.
Door de eeuwen heen is de naam van “buerscap to Berghe” veranderd in Suytberghe, Zuytberge, Zuid-Bargen, Zuidberge, Zuid-Barge en tot slot in Zuidbarge. Aangenomen wordt dat Zuidbarge haar naam dankt aan het Drentse woord “barg” dat berg betekent. Het lag hoger gelegen naast het Bargermeer.
Vanaf 1858 is Zuidbarge gelegen aan het Oranjekanaal en omringd door de Zuidbargeresch, De Zuidbarger Oude Kamp en Zuidbarger Nieuwe Kamp en de Zuidbargerstroeten, dat is opgegaan in de nieuwbouwwijk de Rietlanden.
Wel kent nog niet van vroeger, de aole Emmerweg,
Met patties en met karrespeuren, daor achter Jan Schutrops zien heg.
Daor trokken de boeren dan veurjaors langs naor de es,
Met wagens en wupkarren, of geladen met mes.
De peerde mussen er daor dan goed veur,
Want het gung modder en snipslagen deur.
De mes weur dan in bulties trokken,
Met een krabber, in lange rijen over ’t veld.
Met de vork mus men het dan verstrijen,
En dat allemaol veur weinig geld.
Dan weur het tied veur erpelpoten, hiel aans as ze tegenwoordig doet,
Men pootte toen achter de ploeg, met de haand out een erpelschoet.
En dan was er in die jaoren, de aole Bargerweg,
Die luup vanof Zuudbarge naor Noordbarge, langs boer Nijhof zien heg.
Twee rijen bomen, het waren meende ik iepen, stonden langs de kant,
En daor naost een hiel smal fietspad, van wat grint en zaand.
Die rijen bomen, hebt er niet zo hiel lang toen meer staon,
Want die bint, niet aan de zoere regen, maor aan de iepziekte dood gaon.
Halfweg was toen een onbewaakte spoorwegovergang,
En dat maakte in Zuudbarge, mienigien toch wal iens bang.
Want veule kinders hier out Zuudbarge, gunnen in Noordbarge naor de schoel,
En underweg, ’t was lopende of op de fiets, beleefden ze vaak een hieleboel.
Een paar bossies aan de kaant, die bint er lang nog overbleven, door kunn ij zo mooi achter schoeln, tegen wind en regen.
Want wind, die was er op de Bargerweg altied,
Je hadden hum van veuren, van achteren, of op zied.
En dan ’s winters met die sneejstörms, door was ok altied wat van an,
Dan mussen wij de weg losspitten, en dat gebeurde dan met alle man.
Want de melkboer mus er immers deur, en ook de pongenboer,
Een borreltie kwar er smangs an te pas, dan gung het wark niet meer zo stoer.
Zommers gung iederien naor boeten hen melken,
Twie maol daags gung men op en neer.
De iene boer gung de Hessellanden in,
En de ander zien koeien, die leupen in het Bargermeer
Dan brak al gauw de heujtied an,
En het turfgraven kwam daor nog bij tussen deur,
Want um het ’s winters in hoes warm te kunnen stoken,
Daor zurgde men toen ok zulf veur.
Daornao kwam er een hiele drokke tied,
Dat was de korenoogst, of beter gezegd, “de Bouw”.
En daor hulp iederien an met, boer, knecht, meid, jao zulfs kind en vrouw.
Op slot weuren dan de zoadbulten zet, under andere in Kalter zien kamp.
En die bleven daor staon te wachten tot de dorsmachine kwamp.
Bij de haarfstdag gung het erpelkrabben van start,
Sjonge jong, dat was mij dan ok wat.
Met hiele gezinnen gung men er op of,
En de schoelen gaven daorveur zulfs erpelkrabbersverlof.
Geld was er in die dagen niet veul, maor wark zoveul te meer,
Maor as het zo deurgiet as vandaag, hew staks gien ien van beiden meer.
Nao de haarfst kwam dan de winter in het verschiet,
En dat was veur een boel mensen, een hiele zwaore tied.
Ien ding scheelde, men huufde haost nooit noar Emmen toe,
Want in eigen darp was er van alles toen hiel veul.
Um zulf stoet te kunnen bakken, gung men naor Omvlee met een pongie naor de meul.
De hoezen weuren toen meestal bouwt deur Bouwers of deur Stuulen,
En wal op een dusdaonege manier, dat ze nooit umvuulen.
Smid Ziengs, die was er veur de wagens en karren,
En ook de peerde mus hij allemaol beslaon.
Want die mussen in die dagen, altied hiel goed op de iezers staon.
Ook was er hier een klompenmakerij en een fietsenzaak was daor ook dicht bij.
Aol Homan lapte oeze schoenen, maakte de peerdezeeln en zo meer,
Geert de Lange en Geert Ziengs, die zorgden voor het vrachtauto verkeer.
Met naald en draod waren ze in die dagen in oes dorp ook hiel wat mans,
Want de kleren die werden maakt, deur Jan Kupers en die wichter van Snieder Hans.
Doornbos had een stoetenbakkerij en een kruudenierswinkel was daor dan ook nog bij.
Bij Geert Jalving en later bij Jan Renting, gung men met het zwien hen de beer.
De familie Zwiers had toen de bol op stal, maor die is er ook al lang niet meer.
Dat giet non almaol per telefoon, per auto en door middel van een rietje.
En dan maor afwachten wat of het wordt: “een stierkalf of een grietje”.
Verschillende dielen van het darp, stunden met aparte namen te boek,
Zo as Sikkenhoek, Zwienebrink en Hanenbietershoek.
Um het inwonerstal op peil te hollen, daor zorgde de ooievaar vroeger veur,
Maor non ze die nije kikkers oetvunden hebt, komt de ooievaar maor zelden meer an de deur.
Gien kinder meer, de schoelen weg, non maor afwachten hoe het wieder zal gaon,
Toch zul wij hopen dat ZUUDBARGE, nog hiel lang mag blieven bestaon.
Door: Willem (W.L.) Garming
Wat er ook veranderen mag,
De tied die dut niet met.
Die giet mor ongesteurt heur gang,
Wel wet, hoeveul eeuwen lang.
Die rusteloze tied, die aait mor wieder gied,
Of wij geluk in ’t leven hebt, een aander keer hew pech,
Die tied die steurt zuk er niet an,
Die giet zien eig’n weg.
Die tied zit wij verbonden an,
zolang as wij hier leeft,
Want as wij op de tied niet let,
Kuw in de maatschappij niet met.
Dus: Denk wij an de tied,
Want: Keern duddde niet.
Door: Lammechien Ramaker-Kappe (1980 -1190)
